Regulamin budowy organów

Regulamin budowy organów

przeprowadzania remontów i renowacji oraz sprowadzania używanych organów w Diecezji Tarnowskiej1

I. Zasady ogólne

1. Sobór Watykański II nawiązał do tradycji muzycznej Kościoła i podkreślił, że w Kościele łacińskim należy mieć w wielkim poszanowaniu organy piszczałkowe, jako tradycyjny instrument muzyczny, którego brzmienie ceremoniom kościelnym dodaje majestatu, a umysły wiernych podnosi do Boga i spraw niebieskich (KL 120).
2. Instrukcja Episkopatu Polski określa, że organy powinny znajdować się we wszystkich kościołach w Polsce. Tzw. organy elektronowe dopuszcza się do użytku jako instrument tymczasowy. Natomiast tam, gdzie ze względu na brak miejsca nie da się zbudować organów piszczałkowych można je instalować zamiast fisharmonium (IEp V 28).
3. Diecezjalna Komisja Muzyki Kościelnej reprezentowana przez Podkomisję ds. instrumentów muzycznych jest odpowiedzialna za sprawowanie opieki nad instrumentarium organowym w diecezjalnych i zakonnych kościołach oraz kaplicach Diecezji Tarnowskiej, a także w instytucjach prowadzonych przez Diecezję Tarnowską.
4. W skład Komisji decydującej o budowie, remoncie, renowacji oraz sprowadzeniu instrumentów z zagranicy wchodzą: przewodniczący lub zastępca przewodniczącego Diecezjalnej Komisji Muzyki Kościelnej oraz wszyscy członkowie Podkomisji ds. instrumentów muzycznych (dalej: Komisja).
5. Do zadań Komisji należy:
   1. opiniowanie projektów związanych z budową nowych instrumentów, szczegółowa kontrola ich realizacji wraz z końcową oceną uwzględniającą zakres rzemieślniczy i artystyczny wykonanej pracy,
   2. nadzór nad przeprowadzaniem remontów i ważniejszych napraw istniejących instrumentach,
   3. szczególna opieka i nadzorowanie prac związanych z remontem i konserwacją instrumentów zabytkowych,
   4. czuwanie nad stanem organów na terenie Diecezji Tarnowskiej poprzez uzyskiwanie aktualnych informacji o stanie każdego instrumentu, 
   5. prowadzenie szczegółowego wykazu instrumentów znajdujących się na terenie Diecezji Tarnowskiej wraz z dokładnym opisem ich powstania, charakterze ewentualnych zmian oraz parametrów technicznych,
   6. współpraca i wymiana doświadczeń na temat bieżącej działalności z Podkomisjami ds. instrumentów muzycznych w innych diecezjach w Polsce.
6. Wszelkie prace dotyczące budowy, przebudowy, przeniesienia i remontów organów
   w diecezjalnych i zakonnych kościołach oraz kaplicach Diecezji Tarnowskiej mogą być podejmowane i przeprowadzane wyłącznie za zgodą i po zatwierdzeniu projektu przez Komisję.
7. Z inicjatywą wszelkich prac wymienionych w punkcie 4. występuje proboszcz, rektor bądź administrator kościoła (kaplicy), a zgodę na ich wykonanie wydaje Komisja.
8. Po ustaleniu przez Komisję w porozumieniu z proboszczem, rektorem bądź administratorem kościoła (kaplicy) zakresu zaprojektowanych prac, Komisja wyłania w drodze konkursu ofert zakład organmistrzowski, który będzie realizował budowę, przebudowę, przeniesienie lub remont organów. O wyborze firmy decydują między innymi: jej wiarygodność, fachowość, wcześniej wykonane prace, cena oferty. Ogłoszenie o przeprowadzeniu konkursu, termin składania ofert oraz termin rozstrzygnięcia konkursu są podane do publicznej wiadomości przez Komisję.
9. Zakończenie prac nad organami jest przez proboszcza, rektora bądź administratora kościoła (kaplicy) zgłaszane Komisji w celu dokonania odbioru technicznego instrumentu. Zasady odbioru organów określone są w rozdziale V. Błogosławieństwo organów może odbyć się dopiero po wcześniejszym przedłożeniu Biskupowi Tarnowskiemu protokołu z odbioru instrumentu.

II. Budowa nowych organów

1. Przy budowie nowych organów w kościołach (kaplicach) Diecezji Tarnowskiej zatwierdzeniu przez Komisję podlegają:
   1. dyspozycja głosów z opisem liczby i nazw głosów, klawiatur i urządzeń pomocniczych (połączeń, manuałów, kombinacji, ewentualnych szaf ekspresyjnych, efektów crescendo, tremolo itp.),
   2. projekt techniczny organów (rodzaj traktury gry oraz traktury rejestrowej, opis stołu gry i jego usytuowania względem szafy organowej, rozmieszczenie wiatrownic, rodzaj materiałów użytych do budowy piszczałek, opis systemu zaopatrzenia w powietrze),
   3. projekt wystroju organów i szafy organowej,
2. Projekt nowych organów w zakresie określonym w punkcie 8. przedkłada Komisji zakład organmistrzowski, który przystępuje do konkursu ofert.
3. Komisja zastrzega sobie prawo wprowadzania zmian w przedkładanym projekcie lub specjalnych zaleceń przy jego realizacji.
4. Komisja przeprowadza kontrolę realizacji budowy nowego instrumentu, a po zakończeniu prac dokonuje jego odbioru technicznego.

III. Przebudowa i remont istniejących organów

1. Przed przystąpieniem do przebudowy lub remontu istniejących organów należy sporządzić opis aktualnego stanu instrumentu, który winien zawierać:
   1. dyspozycję głosów i stan piszczałek,
   2. rodzaj wiatrownic, stan techniczny i rodzaj materiału użytego do ich budowy,
   3. system i stan techniczny traktury,
   4. opis stołu gry i jego położenia względem szafy organowej,
   5. jakość i stan układu zasilania,
   6. opis mechanizmów dodatkowych,
   7. fotografie prospektu organowego i opis jego stanu zachowania,
   8. dane o poprzednim miejscu zainstalowania instrumentu, firmie organmistrzowskiej, roku budowy, ewentualne dodatkowe dane archiwalne,
   9. uwagi dodatkowe.
2. Prowadzenie prac przy organach zabytkowych winno być ponadto uzgodnione z Komisją Sztuki Kościelnej oraz właściwymi organami nadzoru konserwatorskiego.
3. Po zakończeniu prac związanych z planowaniem remontu lub przebudową organów Komisja dokonuje odbioru technicznego instrumentu.

IV. Przeniesienie organów

1. Z inicjatywą przeniesienia organów występuje proboszcz, rektor bądź administrator kościoła (kaplicy), do którego instrument ma być przeniesiony.
2. Zgodę na przeniesienie organów do nowego miejsca kultu wydaje Komisja.
3. Decyzję o wyrażeniu zgody na przeniesienie instrumentu Komisja wydaje na podstawie analizy opisu organów, który winien zawierać:
   1. dyspozycję głosów i stan piszczałek,
   2. rodzaj wiatrownic, stan techniczny i rodzaj materiału użytego do ich budowy,
   3. system i stan techniczny traktury,
   4. opis stołu gry i jego położenia względem szafy organowej,
   5. jakość i stan układu zasilania,
   6. opis mechanizmów dodatkowych,
   7. fotografie prospektu organowego i opis jego stanu zachowania,
   8. dane o poprzednim miejscu zainstalowania instrumentu, firmie organmistrzowskiej, roku budowy, ewentualne dodatkowe dane archiwalne,
   9. uwagi dodatkowe,
   10. proponowany koszt zakupu instrumentu.
4. W uzasadnionych przypadkach Komisja może wezwać proboszcza, rektora bądź administratora kościoła (kaplicy) do uzupełnienia opisu organów.
5. Decyzja o odmowie zgody na przeniesienie organów wydaje Komisja, jeśli w jej ocenie stan techniczny instrumentu jest niezadowalający, bądź jego rozmiary, dyspozycja i charakterystyka brzmieniowa nie jest dostosowana do wymagań w nowym miejscu przeznaczenia.
6. Podstawą odmówienia zgody na przeniesienie organów może być niekompletny opis istniejącego instrumentu.
7. Po wydaniu zgody na przeniesienie instrumentu konkurs ofert ogłasza się według kryteriów z punktu 8., a po zakończeniu prac ma miejsce odbiór techniczny instrumentu według zasad określonych w punkcie 9. i rozdziale V.

V. Odbiór techniczny organów

1. Zakończenie prac związanych z budową, przebudową, przeniesieniem lub remontem organów jest przez proboszcza, rektora bądź administratora kościoła (kaplicy) zgłaszane Komisji w celu dokonania odbioru technicznego instrumentu.
2. Termin odbioru ustala Komisja w porozumieniu z proboszczem, rektorem bądź administratorem kościoła (kaplicy).
3. W skład Komisji odbiorczej wchodzą:
   1. członkowie Komisji,
   2. proboszcz, rektor bądź administrator kościoła (kaplicy),
   3. miejscowy organista,
   4. zaproszeni przez Przewodniczącego Komisji specjaliści.
4. Przy odbiorze organów winien być również obecny przedstawiciel zakładu organmistrzowskiego, który wykonywał prace przy organach.
5. Przy odbiorze technicznym organów ocenie komisji podlegają następujące elementy instrumentu:
   1. prospekt, jego walory estetyczne i harmonizacja z wystrojem wnętrza świątyni,
   2. wiatrownice oraz mechanizm powietrzny,
   3. funkcjonowanie traktury,
   4. stół gry,
   5. jakość brzmieniowa głosów, menzura piszczałek, intonacja, strój, itp.,
   6. funkcjonowanie mechanizmów dodatkowych.
6. Po przeprowadzeniu odbioru technicznego instrumentu sporządza się "Protokół komisyjnego odbioru organów", który podpisują wszyscy członkowie komisji odbiorczej oraz obecny przedstawiciel zakładu organmistrzowskiego. Po jednym egzemplarzu protokołu otrzymują:
   1. proboszcz, rektor bądź administrator kościoła (kaplicy),
   2. zakład organmistrzowski,
   3. archiwum Komisji Muzyki Kościelnej.

VI. Postanowienia końcowe

1. Koszty związane z dotarciem Komisji na miejsce budowy, remontu czy renowacji organów ponosi proboszcz, rektor bądź administrator kościoła (kaplicy).
2. W sprawach bieżących napraw instrumentów Komisja służy głosem doradczym.
3. Regulamin zostaje przekazany do wszystkich proboszczów, rektorów i administratorów kościołów i kaplic oraz dyrektorów instytucji Diecezji Tarnowskiej posiadających organy.

Niniejszy Regulamin zatwierdzam do odwołania

Tarnów, dnia 1.09.2010 r.

BISKUP TARNOWSKI
+ Wiktor Skworc

Niniejszy Regulamin został opracowany na podstawie "Regulaminu budowy organów, przeprowadzania remontów i renowacji oraz sprowadzania używanych organów w Archidiecezji Krakowskiej".

Organy Diecezji Tarnowskiej

Podstawowe zasady użytkowania i konserwacji organów

Organy w Bochni

Sobór Watykański II stwierdza: W Kościele łacińskim należy mieć w wielkim poszanowaniu organy piszczałkowe jako tradycyjny instrument muzyczny, którego brzmienie ceremoniom kościelnym dodaje majestatu, a umysły wiernych podnosi do Boga i spraw niebieskich (KL 120). Organy stanowią dobro o wielkiej wartości i to nie tylko materialnej, ale i kulturowej. Z tego też faktu mają być otoczone wielką troską i prawidłowo eksploatowane.

1. Do grania na organach powinna być dopuszczona tylko ta osoba, która posiada przynajmniej podstawowe przygotowanie do gry na tym instrumencie, w myśl starożytnej zasady indocta manus noli me tangere (niech nieuczona ręka mnie nie dotyka). Wtedy tylko instrument zostanie otoczony podstawową i kompetentną opieką.
2. Za stan techniczny organów w parafii bezpośrednio odpowiedzialny jest organista. Za ich stan odpowiada on w pierwszej kolejności przed rządca parafii, a w drugiej przed Podkomisją ds. budownictwa organowego działającej w ramach Diecezjalnej Komisji ds. Muzyki Kościelnej Kurii Diecezjalnej w Tarnowie. Rządca kościoła powinien zapewnić odpowiednie środki finansowe na strojenie, przeglądy i remonty instrumentu.
3. Częsta gra na instrumencie w normalnych warunkach nie szkodzi mu, wręcz przeciwnie, powoduje jego wentylację i zachowuje jego pełną sprawność. Wskazane jest, by instrument mógł zostać uruchomiony codziennie, by "poruszyć" wszystkie jego i klawisze i głosy.
4. Po skończonej grze zawsze należy sprawdzić, czy zostały wyłączone: wentylator, rejestry i wyłączniki oraz światło. Żaluzję należy pozostawić zawsze otwartą.
5. Jeśli instrument pracuje w sprzyjających warunkach klimatycznych strojenie jego powinno dokonywać się co kilka lat, natomiast generalny przegląd co 20 lat. Strojenie głosów języczkowych powinno dokonywać się co roku i może to wykonać sam organista, jeśli został wcześniej przeszkolony przez wykwalifikowanego organmistrza. Nie powinno użytkować się organów rozstrojonych.
6. Główny wpływ na odpowiednie warunki klimatyczne w świątyni mają temperatura i wilgotność. Najbardziej optymalne warunki są wówczas, gdy są one niezmienne i wynoszą: temperatura około 15-18 oC, natomiast wilgotność w granicach 50-70%.
7. W każdych organach powinien być zainstalowany termometr i higrometr. Temperatura powietrza w okresie grzewczym w ciągu tygodnia powinna wynosić nie mniej niż 8 oC, a w czasie nabożeństwa nie więcej nić 15 oC. Bardzo ważne, by zmiana miedzy niską a wysoką temperaturą, czyli nagrzewanie i wychładzanie kościoła, nie odbywało się szybciej niż 2 oC na godzinę.
8. W okresie grzewczym należy częściej niż zwykle kontrolować wilgotność powietrza. Podwyższona wilgotność powietrza jest mniej szkodliwa niż za niska. Nie wolno dopuścić, by spadła ona poniżej 45 %. W takim przypadku należy umieścić w instrumencie w bezpiecznym miejscu lub w bezpośrednim jego sąsiedztwie naczynie o dużej powierzchni lustra wody, by zapobiec jego rozeschnięciu.
9. Należy chronić instrument przed zakurzeniem. Przy sprzątaniu chóru stosować odkurzacz, wilgotne trociny lub ścierać go na mokro. Należy też zadbać o to, by w przypadku zamiatania kościoła nigdy nie czynić tego w kierunku organów. Osadzający się kurz na labiach piszczałek powoduje ich szybsze rozstrojenie.
10. Troszczyć się o czystość i porządek przy stole gry oraz we wnętrzu szafy organowej.
    Czyszczenia wewnątrz szafy nie należy dokonywać za często, gdyż wiąże się to z usuwaniem piszczałek. Czyszczenie to powinno się dokonać przy generalnym przeglądzie.
11. Prawidłowo konserwować silnik oraz instalację elektryczną - uzupełnić olej w dmuchawach szczególnie starszego typu i mieć w zapasie bezpieczniki o właściwej mocy.
12. W czasie prac remontowych w kościele zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie organów przed zabrudzeniem i uszkodzeniem. W przypadku malowania lub jakichkolwiek prac renowacyjnych we wnętrzu kościoła organy winny być zabezpieczone szczelnie folią.
13. Usuwać bezzwłocznie drobne usterki - żadnych uszkodzeń nie naprawiać prowizorycznie.
14. Prace remontowe przy organach powierzać jedynie odpowiedzialnym fachowcom w porozumieniu z Diecezjalną Komisją Muzyki Kościelnej (Podkomisja ds. budownictwa organowego).